Już 15 października będziemy świętowali 75-lecie Zespołu Szkół Zawodowych nr 1 w Białej Podlaskiej. Popularny Ekonomik to jedna z najstarszych bialskich szkół a jej początki przypadają na trudne czasy hitlerowskiej okupacji. Prezentujemy historię placówki w kilku częściach, ubarwioną wyjątkowymi fotografiami.

Część pierwsza: Publiczna szkoła handlowa w Białej Podlaskiej w latach okupacji

Zgodę władz okupacyjnych na utworzenie nowej placówki wydano w grudniu 1940 roku. Z inicjatywą założenia polskiej szkoły handlowej wystąpili pedagodzy z inspektorem Janem Makarukiem na czele. Jej oficjalna nazwa brzmiała Publiczna Szkoła Handlowa w Białej Podlaskiej. Początkowo jej organizacją zajął się Józef Furman (fot.), a następnie stanowisko dyrektora powierzono Józefowi Perzynie (fot.), który na swego zastępcę wybrał Stanisława Komęzę. Jako oficjalny początek historii bialskiej „handlówki” należy przyjąć 10 lutego 1941 roku, gdy rozpoczęły się pierwsze lekcje.

Zajęcia odbywały się w wynajętym lokalu przy ulicy Narutowicza 13, znanym powszechnie jako „dom Kijowskiego”. Wkrótce szkoła otrzymała nieco lepsze lokum w drewnianym budynku Szkoły Powszechnej nr 4 przy ulicy Narutowicza 25 (fot.). W czterech pierwszych klasach uczyło się wówczas około 150 uczniów i uczennic, a grono nauczycielskie składało się z 9 osób.

Już w maju szkoła musiała zmienić swoją lokalizację, bo dotychczasowy budynek został zajęty przez Niemców. Młodzież czasowo była zmuszona do uczenia się w stodołach, udostępnianych przez mieszkańców (fot.). Dzięki zabiegom dyrektora Perzyny i inspektora Makaruka „handlówce” przydzielono - za zgodą właściciela J. Sajny – piętrowy, murowany budynek przy ul. Budkiewicza 22 (fot.). W nowym roku szkolnym do placówki uczęszczało 348 osób, a grono pedagogiczne powiększyło się do 16 nauczycieli.

Czego uczyła się młodzież w tamtych czasach? Na świadectwie można znaleźć takie przedmioty jak organizacja i technika handlu, towaroznawstwo, geografia gospodarcza, arytmetyka handlowa czy księgowość. Była także korespondencja handlowa, stenografia, pisanie na maszynie, technika reklamy, higiena, spółdzielczość i język polski jako przedmiot nadobowiązkowy (fot.). Obowiązkowo za to uczono języka niemieckiego z korespondencją.

W roku szkolnym 1943/44 wprowadzono nową skalę ocen, obowiązującą w szkołach niemieckich – od 1 do 6. Współcześni uczniowie byliby jednak zaskoczeni, bo oceny stopniowano dokładnie odwrotnie niż dziś – jedynka była najwyższą, szóstka najniższą. W ostatnim okupacyjnym roku dwuletnią „handlówkę” ukończyło 119 osób.

Mimo zakazu nauki przedmiotów na poziomie szkoły średniej, który obowiązywał w czasach hitlerowskiego ucisku, przez cały okres funkcjonowania szkoły w warunkach okupacyjnych nauczyciele prowadzili zajęcia tajnego nauczania. Można stwierdzić, że bialska „handlówka” od początku swego istnienia była jednym z głównych i najlepiej zorganizowanych ośrodków tajnego nauczania na Podlasiu.

W grudniu 1942 r. powołano w Białej Podlaskiej tajną komisję egzaminacyjną. W latach 1943-1944 tajne egzaminy końcowe, łącznie z egzaminami maturalnymi, złożyło 186 osób. Dzięki temu już w kolejnym roku po okupacji młodzież mogła rozpocząć naukę w gimnazjum i liceum.

Materiał ze zbiorów szkolnych. Fotografie w kolejności: Józef Furman, Józef Perzyna, szkoła przy ul Narutowicza 25, stodoła, szkoła przy ul. Budkiewicza 22, świadectwo szkolne z roku 1941/1942.